آزمایش CSF Culture

اشتراک گذاری:

CSF

آزمایش CSF

رنج نرمال آزمایش CSF

فشار : کمتر از 20 cmH2O

رنگ : شفاف و بی رنگ

خون : ندارد

سلول ها :

RBC : صفر

WBC

کل :

• نوزادان : cells/ul 0 _ 30

• 5 _ 1 سال : cells/ul 0 _ 20

• 18 _ 6 سال : cells/ul 0 _ 10

• بزرگسالان : cells/ul 0 _ 5

شمارش افتراقی

• نوتروفیل ها : 6_0%

• لنفوسیت ها : 80_40%

• منوسیت ها : 45_15%

کشت و حساسیت آنتی بیوتیکی : عدم وجود هرگونه ارگانیسم

پروتئین : 15_45 mg/dl CSF ( تا 70 میلی گرم در دسی لیتر در افراد سالمند و کودکان )

الکتروفورزپروتئین

پره آلبومین : 7_2%

آلبومین : 76_56%

آلفا1گلوبولین : 7_2%

آلفا2گلوبولین : 12_4 %

بتا گلوبولین : 18_8 %

گاما گلوبولین : 12_3%

باند های الیگوکلونال : ندارد

IgG : 5/4_0/0 mg/dl

گلوکز : mg/dl CSF 75_50 یا 70_60 سطح گلوکز خون

کلرید : mg/dl 750_500

لاکتیک دهیدروژناز (LDH) : بزرگسالان : 40 U/L > ، نوزادان 70 U/L >

اسید لاکتیک : 10_25 mg/dl

سیتولوژی : فقدان سلول های بدخیم

سرولوژی از نظر سیفیلیس : منفی

گلوتامین : 6_15 mg/dl

کاربرد آزمایش CSF

این آزمایش می تواند به تشخیص نئوپلاسم اولیه ، یا متاستاز داده به مغز یا نخاع ، خونریزی مغزی ، مننژیت ، آنسفالیت ، بیماری های دژنراتیو مغز ، بیماری های خود ایمن مبتلا کننده سیستم عصبی مرکزی (CNS) ، سیفیلیس عصبی و اختلالات دمیلینه کننده ( مانند مولتیپل اسکلروز ، پلی نوروپاتی دمیلینه کننده حاد ) کمک نماید.

شرح آزمایش

با قرار دادن یک سوزن در فضای زیر عنکبوتیه ستون فقرات می توان فشار این فضا را اندازه گیری نمود و نمونه CSF را جهت آزمایش و تشخیص کشید. همچنین پونکسیون کمری را می توان برای تزریق داروها  به منظور درمان یا تشخیص ، یا تجویزی حس کننده های نخاعی نیز به کار برد. به علاوه از پونکسیون نخاعی می توان جهت کاهش فشار داخل جمجه یی در بیماران دچار هیدروسفالی با فشار طبیعی به همراه تومور کاذب مغزی استفاده نمود.

CSF از ترشح انتخابی پلاسما توسط شبکه کوروئید ( دسته عروق خونی کوچک ) موجود در بطن های مغزی ساخته می شود. سه غشا ، مغز و نخاع را احاطه می کنند که از داخل به خارج عبارتند از : نرم شامه ، عنکبوتیه و سخت شامه. مایع CSF میان نرم شامه و عنکبوتیه ( که فضای زیر عنکبوتیه نامیده می شود ) وجود دارد. این مایع ( حدود 150 _ 200 cc ) مغز و طناب نخاعی را شستشو و محافظت می نماید. مایع مغزی _ نخاعی به هنگام وارد آمدن ضربه به سر و پشت یا تغییر وضعیت ناگهانی بدن ، تکان های شدید را خنثی می سازد. CSF مواد غذایی را منتقل نموده و مواد زاید سوخت و ساز را تصفیه می نماید. CSF از پلاسما ساخته شده است ، از این رو ترکیب آن نیز مشابه پلاسما می باشد. اما سطح کلرید بالاتر است. مولکول های خونی با اندازه بزرگتر نمی توانند توسط شبکه کوروئید ( سد خونی – مغزی ) ترشح شوند.

آزمایش CSF شامل ارزیابی وجود خون ، باکتری و سلول های بدخیم و همچنین تعیین کمی مقدار گلوکز و پروتئین موجود می باشد. به علاوه به رنگ آن نیز توجه می شود و انواعی از سایر آزمون ها نظیر آزمایش سرولوژی از نظر سیفیلیس نیز انجام می شود. در برخی موارد پونکسیون کمری نباید انجام گیرد ، زیرا عفونتی در آن نزدیکی وجود دارد ، یا مشکوک به بلوک CSF کانال نخاعی می باشیم.

فشار

با اتصال یک فشار سنج استریل به سوزن LP می توان فشار درون فضای زیر عنکبوتیه را اندازه گیری کرد. فشار بالاتر از 20 cmH2O غیر طبیعی در نظر گرفته می شود و نشاندهنده ی افزایش فشار نخاعی است. فضای زیر عنکبوتیه ی اطراف مغز ، آزادانه با فضای زیر عنکبوتیه ی نخاع ارتباط دارد ، بنابراین هرگونه افزایش فشار داخل جمجمه مستقیما موجب افزایش فشار ناحیه کمری خواهد گشت. تومور ها ، عفونت ، هیدروسفالی و خونریزی داخل جمجمه می تواند سبب افزایش فشار داخل جمجه یی و نخاعی گردد. اگر گمان رود که این ارتباط طبیعی توسط تومور یا اسکار پس از عفونت ، مسدود شده است. فشار داخل جمجمه با حجم مایع CSF ارتباط دارد و حجم CSF نیز بستگی به تعادل هومئوستاتیک میان تولید و باز جذب CSF دارد. هنچنین سبب ارتباط میان سینوس های وریدی جمجمه یی با ورید های ژوگولار ، انسداد این ورید ها یا ورید اجوف فوقانی سبب افزایش فشار داخل جمجمه یی خواهد گشت. کاهش فشار در هیپوولمی ( دهیدراتاسیون یا شوک ) مشاهده می شود. نشت مداوم CSF از محل LP قبلی یا از ناحیه شکستگی سینوش بینی به همراه پارگی سخت شامه با کاهش فشار همراه خواهد بود.

رنگ

CSF طبیعی ، شفاف و بی رنگ است. معمولا از اصطلاح گزانتوکرومی ( اغلب به معنی ته رنگ زرد ) برای ذکر رنگ غیر طبیعی CSF استفاده می شود. در اثر هیپربیلیروبینمی ، هیپرکاروتنمی ، ملانوم یا افزایش سطح پروتئین تغییر رنگ پدید می آید.

ظاهر کدر ممکن است نشانه افزایش شمار WBC یا سطح پروتئین باشد. به طور طبیعی CSF فاقد خون است. رنگ قرمز کم رنگ CSF نشانه وجود خون می باشد. خون موجود ممکن است به سبب خونریزی به درون فضای زیر عنکبوتیه ، یا به علت سوراخ شدگی سهوی یک رگ خونی در مسیر ورود به فضای زیر عنکبوتیه ، یا به علت سوراخ شدگی سهوی یک رگ خونی در مسیر ورود به فضای زیر عنکبوتیه توسط سوزن LP باشد. این موارد بایستی افتراق داده شوند ، زیرا تشخیص و اثبات وجود خونریزی زیر عنکبوتیه حائز اهمیت است.

اگر سوراخ شدگی تروماتیک وجود داشته باشد ، خون درون  CSFلخته خواهد شد ؛ اما اگر بیمار دچار خونریزی زیر عنکبوتیه باشد ، لخته یی پدید نمی آید. همچنین در صورتی که نمونه گیری باتروما همراه باشد ، در انتهای پونکسیون که نمونه های بعدی CSF گرفته می شود ، مایع شفاف خواهد شد ، در حالی که خونریزی زیر عنکبوتیه مایع شفاف نخواهد گشت.

خون

وجود خون در CSF نشانه ی خونریزی مغزی در فضای زیر عنکبوتیه ، و یا پونکسیون تروماتیک می باشد که پیش از این شرح داده شد.

سلول ها

تعداد گلبول های قرمز فقط نشانه وجود مقداری خون CSF است. وجود گلبول های سفید در CSF ، به استثنای تعداد کمی لنفوسیت ، غیر طبیعی به شمار می رود. وجود لکوسیت های منونوکلئر ( نوتروفیل ها ) نشان دهنده مننژیت باکتریایی ، یا آبسه مغزی می باشد. در صورتی که لکوسیت های منونوکلئر وجود داشته باشند ، مشکوک به مننژیت ویروسی یا سلی ، یا آنسفالیت می شویم. لوسمی یا سایر تومورهای بدخیم اولیه یا متاستاتیک ممکن است سبب افزایش گلبول های سفید گردند. اصطلاح پلئوسیتوز هنگامی به کار می رود که کدورت CSF ناشی از افزایش تعداد سلول ها در این مایع باشد. وجود WBC در CSF ممکن است بر اثر "کشیدن تروماتیک" مایع و ورود سوزن نخاعی به هنگام پونکسیون نخاع به درون رگ خونی باشد. با این حال وجود بیش از 1 گلبول سفید به ازای هر 500 گلبول قرمز پاتولوژیک به شمار می رود و می تواند نشانگر عفونتی مانند مننژیت باشد.

کشت و حساسیت

ارگانیسم هایی که موجب مننژیت ، یا آبسه مغزی می گردند را می توان از کشت CSF به دست آورد. همچنین ارگانیسم های به دست آمده شامل باکتری های آتیپیک ، قارچ ها یا مایکوباکتریوم توبرکولوز نیز می گردند. انجام رنگ آمیزی گرم برای CSF می تواند اطلاعات بالینی مقدماتی در مورد عامل عفونت فراهم آورد. بدین ترتیب شاید بتوان درمان آنتی بیوتیکی مناسب را ، قبل از مدت 72-24 ساعت لازم برای تکمیل گزارش کشت و حساسیت ، آغاز نمود. برخی از میکروارگانیسم های زنده نمی توانند در محیط کشت رشد کنند. همچنین روش های سنتی و مرسوم کشت باکتری قادر به شناسای ویروس ها و انگل های عامل مننژیت یا آبسه های مغزی نمی باشند. شایع ترین علل مننژیت ، هموفیلوس آنفلوانزا ( در کودکان ) و نیسریا یا استرپتوکوکوس در بزرگسالان می باشد.

پروتئین

به طور طبیعی مقدار پروتئین CSF بسیار اندک است ، زیرا پروتئین مولکولی بزرگی است که نمی تواند از سد خونی – مغزی عبور نماید. نسبت آلبومین به گلوبولین در CSF به طور طبیعی بالاتر از پلاسمای خون می باشد ، زیرا آلبومین کوچکتر از گلوبولین بوده و می تواند آسان تر از میان سد خونی – مغزی بگذرد. در مقایسه با CSF به دست آمده از LP ، مقدار پروتئین موجود در CSF گرفته شده از پونکسیون سیسترنال معمولا کمتر بوده و حتی این مقدار در پونکسیون بطنی از آن نیز کمتر است. اما فرایندهای بیماری می توانند موجب تغییر نفوذپذیری سد خونی – مغزی گشته و موجب نشت پروتئین به درون CSF گردند. برای مثال ، بیماری هایی که ممکن است سبب افزایش نفوذپذیری سد خونی – مغزی گردند عبارت از عفونت ها یا فرایندهای التهابی از قبیل مننژیت ، آنسفالیت یا میلیت می باشند. از این گذشته تومورهای CNS ممکن است پروتئین تولید نموده و به درون CSF ترشح نمایند. انسداد جریان CSF درون کانال نخاعی به علت تومورها یا دیسک نیز با افزایش مقدار پروتئین همراه است ، زیرا انسداد مانع از گردش طبیعی CSF و باز جذب آن می شود.

الکتروفوروز پروتئین های CSF برای تشخیص بیماری های CNS اهمیت فراوانی دارد. بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروز ، سیفیلیس عصبی یا سایر بیماری های دژنراتیو ایمونوژنیک اعصاب مرکزی ، دارای سطح ایمونوگلوبولین CSF بالایی می باشند. به طور طبیعی کمتر از 12% پروتئین کل را گاماگلوبولین تشکیل می دهد. افزایش سطح ایمونوگلوبولین (IgG) G در CSF ، افزایش نسبت IgG به سایر پروتئین ها ( مانند آلبومین ) و پیدایش باندهای گاماگلوبولینی الیگوکلونال قویا احتمال وجود بیماری التهابی و بیماری های خود ایمن CNS ، به ویژه ، مالتیپل اسکلروز (MS) را مطرح می نماید. در بیماری های دمیلینه کننده ( مانند MS یا اسکلروز جانبی آمیوتروفیک ) پروتئین بازی میلین که جزئی از میلین ( ماده احاطه کننده بافت عصبی طبیعی ) می باشد ، افزایش می یابد. با تشخیص این پروتئین به روش رادیوایمونواسی (RIA) در CSF می توان سیر این بیماری های تحلیل برنده را ارزیابی نمود.

آلبومین و پره البومین در CNS ساخته نمی شوند ، از این رو افزایش سطح این پروتئین های اختصاصی نشانگر افزایش نفوذ پذیری سد خونی – مغزی می باشد.

حتما بخوانید : بیماری MS

گلوکز

وجود باکتری ، سلول های التهابی یا توموری موجب کاهش سطح گلوکز می گردد. معمولا نمونه یی برای تعیین گلوکز خون قبل از کشیدن مایع نخاعی می گیرند. اگر سطح گلوکز CSF کمتر از 60% گلوکز خون باشد ممکن است نشانه مننژیت یا نئوپلاسم باشد.

کلرید

غلظت کلرید CSF ممکن است در بیماران دچار عفونت های مننژ ، مننژیت سلی و بیماری های توام با سطح کلرید پایین خون ، کاهش یابد. افزایش سطح کلرید در CSF فاقد اهمیت عصبی می باشد  و با سطح کلرید خون هماهنگی دارد. به طور معمول CSF را از نظر کلرید بررسی نمی نمایند و تنها هنگامی می سنجند که به طور اختصاصی درخواست گردد.

لاکتیک دهیدروژناز

تعیین مقدار لاکتیک دهیدروژناز (LDH) (  به ویژه اجزای 4 و 5 ) برای تشخیص مننژیت باکتریایی مفید است. منشا LDH ، نوتروفیل ها می باشند که علیه باکتری های مهاجم مبارزه می کنند. وقتی سطح LDH بالا رود ، احتمال عفونت یا التهاب وجود دارد. افزایش شمارش WBC به علت لوسمی CNS نیز با افزایش LDH همراه است. بافت عصبی CNS نیز سرشار از LDH است ، بنابراین بیماری هایی که مستقیما مغز یا نخاع را مبتلا می سازند ( مانند سکته ) با سطوح بالای LDH همراه می باشند.

اسید لاکتیک

افزایش سطح آن نشانه متابولیسم بی هوازی به علت کاهش اکسیژن رسانی به مغز است. سطح اسید لاکتیک CSF در مننژیت های باکتریایی و قارچ افزایش می یابد ، اما در مننژیت ویروسی بالا نمی رود. همچنین هنگامی که گلوکز CSF بسیار پایین باشد ، یا شمارش WBC افزایش یافته باشد ، سطح اسید لاکتیک نیز افزایش می یابد. اسید لاکتیک نمی تواند به آسانی از سد خونی – مغزی عبور نماید ، از این رو افزایش سطح لاکتات خون در CSF منعکس نمی شود. هیپوکسمی مزمن مغزی یا ایسکمی مغزی ( آنسفالوپاتی هیپوکسیک ) با افزایش سطح اسید لاکتیک CSF همراه است. همچنین سطح اسید لاکتیک در بیماران مبتلا به برخی از اشکال بیماری های میتوکندریال موثر بر CNS نیز ممکن است افزایش یابد.

حتما بخوانید : معرفی و کاربرد آزمایش WBC

سیتولوژی

بررسی سلول های CSF می تواند وجود بدخیمی را مشخص سازد. این سلول ها ممکن است از سطح تومورهای CNS جدا و به طور آزادانه در CSF شناور شوند. وجود این سلول ها نشاندهنده ی یک نئو پلاسم است که ممکن است عامل هرگونه نشانه عصبی باشد.

شاخص های ( مارکرهای ) توموری

افزایش شاخص های توموری نظیر آنتی ژن کارسینوامبریونیک ، آلفا – فتوپروتئین یا گنادوتروپین جفتی انسان ممکن است نشانه تومورمتاستاتیک باشد.  

سرولوژی سیفیلیس

سیفیلیس نهفته را می توان با انجام یکی از چندین آزمن سرولوژیکی روی SCF تشخیص داد. این آزمایش ها عبارتند از :

آزمایش واسرمن

تست آزمایشگاه تحقیقاتی بیماری های آمیزشی (VDRL)

آزمایش آنتی بادی ترپونمی فلورسنت (FTA). آزمون FTA حساس ترین و اختصاصی ترین روش به شمار می رود. در صورت مثبت بودن نتایج آن ، تشخیص نوروسیفیلیس داده می شود و درمان آنتی بیوتیکی مناسب را آغاز می نمایند.

حتما بخوانید : معرفی و کاربرد آزمایش VDRL

گلوتامین

CSF را می توان از نظر وجو گلوتامین بررسی نمود. افزایش سطح گلوتامین به تشخیص و ارزیابی آنسفالوپاتی کبدی و اغمای کبدی کمک می نماید. گلوتامین در اثر افزایش سطح آمونیاک ، که معمولا مربوط به نارسایی کبدی است ، ساخته می شود. همچنین سطح گلوتامین در بیماران مبتلا به سندرم ری افزایش می یابد.

پروتئین واکنشی – C

پروتئین واکنشی C (CRP) یک پروتئین واکنشی فاز حاد و غیر اختصاصی است که به منظور تشخیص عفونت های باکتریایی و حالات التهابی مورد استفاده قرار می گیرد. افزایش سطح CRP در CSF به تشخیص مننژیت باکتریایی کمک می نماید. عدم افزایش سطح آن در CSF ، به عنوان یک مدرک قوی دال بر عدم وجود مننژیت باکتریایی در نظر گرفته می شود. برخی از تحقیقات نشانگر آن بوده است که سطح CRP مایع مغزی – نخاعی برای افتراق مننژیت باکتریایی از مننژیت ویروسی ، مننژیت سلی ، تشنجات تب دار و سایر اختلالات سیستم عصبی مرکزی ارزشمند می باشد. اندازه گیری سطح سرمی CRP معمولا برای تشخیص مننژیت باکتریایی استفاده می شود.

LP توسط پزشک و حدودا ظرف 20 دقیقه انجام می شود. اغلب بیماران اظهار می دارند که این روش ناراحت کننده و دردناک است. برخی بیماران از احساس فشار ناشی از سوزن شکایت می نمایند. بعضی دیگر نیز از درد تیر کشنده در پاها شکایت می کنند.

حتما بخوانید : معرفی و کاربرد آزمایش CRP

موارد منع کاربرد آزمایش CSF

• بیماران دچار افزایش فشار داخل جمجمه یی : LP ممکن است موجب فتق مغزی یا مخچه یی از سوراخ ماگنوم گردد.

• بیمارانی که به بیماری های دژنراتیو و شدید مفصل مهره یی مبتلا هستند. عبور سوزن از میان فضای بین خارجی آرتریتی استحاله شده دشوار است.

• بیمارانی که دچار عفونت در نزدیکی محل LP می باشد : آلودگی CSF با مواد عفونی می تواند منجر به مننژیت گردد.

• بیمارانی که داروهای ضد انعقاد دریافت می کنند ، زیرا خطر هماتوم اپیدورال وجود دارد. 

عوارض بالقوه

• نشت مداوم CSF سبب سردرد شدید می شود.

• ورود باکتری به داخل CSF سبب مننژیت چرکی می گردد.

• فتق مغز از چادرینه مخچه ، یا فتق مخچه از سوراخ ماگنوم. در بیماران دچار افزایش فشار داخل جمجه ، کاهش سریع فشار ستون فقرات از طریق LP می تواند سبب فتق مغزی گردد. چنین حالتی سبب فشردگی ساقع مغز می گردد که می تواند منجر به تحلیل وضعیت عصبی بیمار و مرگ وی شود. بسیاری از پزشکان به ویژه برای بزرگسالان ، پیش از اقدام به پونکسیون کمری یک اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) از سر انجام می دهند تا اختلالات داخل جمجمه یی مشخص گردد و از ریسک فتق مغزی اجتناب شود.

• سوراخ شدگی سهوی نخاع به علت پونکسیون عمیق و نامناسب نخاع

• سوراخ شدگی آئورت ، یا ورید اجوف سبب خونریزی شدید پشت صفاقی می گردد.

• احساس دردگذرا در پشت و درد یا بی حسی پاها

• سردردهای وضعیتی گذرا ( که با ایستادن بدتر می شود )

روش کار و مراقبت از بیمار

• معاینات عصبی پایه یی اها از نظر قدرت ، حس و حرکت انجام دهید.

• نیازی به ناشتایی یا مسکن نمی باشد.

• به بیمار آموزش دهید که مثانه و روده های خود را پیش از انجام این روش تخلیه نماید.

• به بیمار آموزش دهید که در سراسر مدت این آزمون باید کاملا آرام دراز بکشد. حرکت ممکن است آسیب تروماتیک ایجاد نماید. بیمار را به آرامش تشویق نمایید و از وی بخواهید با دهان باز نفس های آرام و عمیق بکشد.

• بیمار معمولا باید در وضعیت خوابیده به پهلو ( وضعیت جنینی ) دراز بکشد.

• به بیمار آموزش دهید که دست هایش را دور زانوان قلاب کند تا بتواند این وضعیت را حفظ نماید. معمولا فردی برای حفظ این وضعیت به بیمار کمک می نماید. ( می توان از وضعیت نشسته نیز استفاده نمود ).

• پس از تمیز نمودن محل به طریقه آسپتیک ، بی حس کننده موضعی به داخل پوست و بافت زیر جلدی تزریق می شود.

• سوزن نخاعی که حاوی یک مسدود کننده ( ابتوراتور ) داخلی است از طریق پوست وارد مجرای مهره یی می شود.

• سپس وارد فضای زیر عنکبوتیه می گردد.

• ابتوراتور داخلی برداشته می شود و چکیدن آهسته قطرات CSF را می توان از سوزن مشاهده نمود.

نتایج آزمایش و اهمیت بالینی

• نئوپلاسم مغز

• نئوپلاسم نخاع

• تومورمتاستاز داده : انتظار می رود که CSF این افراد به علت وجود سلول های بدخیم در آن کدورت داشته و سطح پروتئین و LDH آن بالا باشد.

• بیماری دژنراتیو مغز

• اختلالات خود ایمن

• مولتیپل اسکلروز و سایر اختلالات دمیلینه کننده : CSF این گونه بیماران ممکن است کدر بوده و سطح پروتئین آن ( شامل پروتئین بازی میلین ) افزایش یافته و دارای باندهای پروتئینی الیگوکلونال باشد. امکان دارد با افزایش سطح LDH نیز همراه گردد.

• نوروسیفیلیس : این بیماران نه تنها دارای سطح بالای پروتئین ، افزایش کدورت و نیز افزایش سطح LDH در CSF می باشند ، بلکه آزمون های ایمونولوژیکی آنان نیز مثبت است.

• خونریزی زیر عنکبوتیه

• خونریزی مغزی

• پونکسیون کمری تروماتیک : CSF این بیماران دارای سطح بالای پروتئین و کدورت همراه گزانتوکرومی و RBC می باشد.

• آنسفالیت

• میلیت

• آنسفالوپاتی یا اغمای کبدی : سطح گاوتامین در این بیماران بالاست.

• مننژیت

• آبسه مغزی : افزایش WBC و وجود پروتئین ، تایید کننده یافته های کشت در رابطه با عفونت می باشد.

سایر آزمایش های مربوط

گلوکز

پروتئین سرم

پیش ساز بتا پروتئین آمیلوئیدی 

✅ با ما در مسیر سلامتی گام بردارید ✅